همه ما تاکنون در بین اعضای خانواده و یا در جامعه اطراف خود کودکان و یا افراد بزرگسالی را دیده‌ایم که از نظر جسمی کاملاً سالم هستند ولی برای برقراری ارتباط با اطرافیان خود دچار مشکل می‌شوند. معمولاً این افراد با توجه به نوع و شدت اختلال خود به سختی منظور خود را به طرف مقابل رسانده و یا از یک همراه برای انتقال پیام استفاده می‌کنند. خوب است بدانید کار درمانی ذهنی برای تسهیل این مشکلات تعریف شده و در صورت آگاهی و استفاده از تکنیک‌های این روش درمانی تا حد زیادی میتوان مشکل را برطرف کرد.
کاردرمانی به عنوان یکی از رشته‌های توانبخشی است که در سه حوزه ذهنی، جسمی و روانی تعریف می‌شود. این رشته با قدمت صد ساله خود به افرادی از قبیل کودکان و یا افراد سالمند آسیب دیده، کمک می‌کند تا از عهده کارهای معمول و روزمره خود برآمده و تا حدی استقلال عمل پیدا کنند.
کاردرمانی ذهنی چیست؟
کاردرمانی ذهنی به تکنیک‌هایی گفته می‌شود که بیشتر در مورد کمک به کودکان کم توان ذهنی و خانواده‌های آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع برنامه‌هایی که در کاردرمانی ذهنی برای هر کودک تدوین می‌شود به رابطه ذهن کودک کم توان با جسم، حرکت و گفتار او بسیار دقت شده و در همین راستا تمرینات آماده می‌شود.
گفتنی است، کودکانی که به متخصصان درمانگر مراجعه می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های مختلف رفتاری، بازی درمانی، اتاق تاریک و حرکت درمانی بر مشکلات خود غلبه کرده و بسته به نوع اختلال تا حد زیادی توانایی ذهنی خود را باز می‌یابند.
کاردرمانی برای چه افرادی مفید است؟
کاردرمانی برای افرادی که به انواع ناتوانی ذهنی به ویژه در سنین کودکی دچار شده‌اند، بسیار مفید خواهد بود . از جمله اختلالات ذهنی رایج در کودکان که نیازمند کاردرمانی ذهنی هستند میتوان به موارد زیر اشاره کرد. کودکان مبتلا به:
اسکیزوفرنی
پرخاشگری
اوتیسم و یا به طور کلی اختلالات رشدی دیگر مانند آسپرگر
فوبیا و ترس‌های شدید
مشکلات اضطرابی
افسردگی شدید
وسواس‌های فکری و عملی
مشکلات ارتباطی
اختلالات درک بینایی –فضایی
اختلالات رفتاری ( جویدن ناخن، شب ادراری و …)
اختلالات حسی
اختلالات مخچه‌ای
ضعف در مهارت‌های ترسیمی
اختلالات یادگیری ( در درس‌های مختلف مانند دیکته، ریاضی و یا دروس حفظی)
مشکلات حافظه
مشکلات نوشتاری
مشکلات شنیداری
مشکلات تأخیر رشدی
مشکلات درکی شناختی
بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)
مشکلات عقب ماندگی ذهنی، بیماری‌های متابولیکی ( سندروم داون و سندرم‌های ژنتیکی)
مشکلات کلامزی یا به اصطلاح کودکان دست و پاچلفتی
رفتارهای ضد اجتماعی
رفتارهای ضد اجتماعی
مشکلات مربوط به بازی کردن
سندرم داون -انواع سندم های ژنتیکی
سندرم رت
پی دی دی PDD، او دی دی ODD
مشکلات مربوط به سنجش مدارس
کاردرمانگر کیست؟
کاردرمانگر فردی متخصص است که به افراد کم توان و ناتوان کمک می‌کند تا بتوانند با استفاده از تکنیک‌های کاردرمانی تا حد قابل قبولی به روال عادی زندگی خود بازگردند. این افراد با داشتن دانش کافی از جسم و روان انسان پس از ارزیابی کامل بیمار، برنامه‌ای برای آموزش وی تدوین می‌کنند. این برنامه‌ها متناسب با سن و نوع اختلال فرد کم توان بوده و تا حد زیادی علاقه بیمار نیز در آن درنظر گرفته می‌شود.
گفتنی است هرچه میزان خلاقیت فرد درمانگر و تجربه وی بالاتر باشد، نتیجه حاصل از کاردرمانی برای بیمار دلچسب تر خواهد بود و بیمار با علاقه و پشتکار بیشتری تمرینات خود را دنبال خواهد کرد. درواقع خلاقیت بالای یک درمانگر کمک می‌کند تا سخت‌ترین تمرینات و پیچیده‌ترین تکنیک‌ها، برای فرد ناتوان ساده و قابل اجرا شود و به مرور وارد چرخه فعالیت‌های روزانه زندگی او شود.
لازم به ذکر است تکنیک‌های مورد استفاده در برنامه کاردرمانی ذهنی هر فردی به طور کاملا هدفمند انتخاب می‌شود تا مهارت‌های مورد نیاز فرد بیمار را تقویت کرده و از آسیب بیشتر به وی جلوگیری کند. این فعالیت‌ها در کنار تمرینات مختلف جسمی و با استفاده از تکنیک‌های روانشناسی برای هر شخص انتخاب می‌شود. همانطور که گفته شد یک درمانگر متخصص نه تنها مسلط به آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان است با روانشناسی نیزآشنایی دارد.
دوره درمانی انتخاب شده نیز با توجه به نوع اختلال، توانایی و قدرت بدنی فرد بیمار، میزان تجربه درمانگر، نوع برنامه کاردرمانی، همکاری و پشتکار خود فرد و خانواده‌اش از کوتاه مدت تا بلند مدت متغیر خواهد بود.
البته نباید نقش وجود فضا و تجهیزات مدرن و به روز را در روند بهبود بی‌تأثیر دانست. در مجموع برای رسیدن به هدف انتخاب درمانگر با تجربه و متخصص در کنار یک کلینیک مجهز فاکتورهایی هستند که باید در نظر گرفته شود.
نتایج به دست آمده از کاردرمانی ذهنی چیست؟
در ابتدای کاردرمانی ذهنی، درمانگر باتجربه با شناسایی ضعف‌های کودک در کارهای عادی و روزمره‌اش روند درمان را شروع می‌کند.در این مرحله با اجرای تکنیک‌های مختلف مانند متد حسی حرکتی، درکی حرکتی، یکپارچگی حسی و متد شناختی برنامه کار درمانی را ادامه می‌دهد. در کنار این تکنیک‌ها کمک یک روانپزشک کودک تأثیر بسیار زیادی در دروند بهبود خواهد گذاشت.
گفتنی است پس از طی مراحل کار درمانی ذهنی با توجه به هوش و توانایی کودک نتایج قابل قبولی را میتوان در بیمار کم توان ذهنی مشاهده کرد که برخی از آن‌ها عبارت است از:
بهبود تعادل
افزایش و تقویت مهارت‌های حرکتی ( راه رفتن، دویدن، عبور از موانع….)
درک بیشتر مفاهیم کلی و شناختی و درکی
افزایش مهارت‌های روزمره زندگی (ADL) ( مانند حمام رفتن، لباس پوشیدن، غذا خوردن و… به طور مستقل)
افزایش مهارت‌های اجتماعی
ایجاد هماهنگی و تقویت عملکرد دست‌ها (استفاده از ابزار پرکاربرد روزمره مثل بکارگیری قاشق، قیچی و…)
تقویت بیشتر توجه و تمرکز
افزایش تحمل انجام کاری، فرمان پذیری
کنترل واکنش‌های عاطفی مانند ترس و اضطراب
تقویت و افزایش مهارت‌های ترسیمی و نقاشی ( توانایی به دست گرفتن قلم، ترسیم اشکال با معنی ، شناسایی رنگ و….)
تقویت ارتباط محیطی و مهارت‌های رفتاری در جمع (مانند بازی‌های گروهی، برقراری ارتباط با همسن و سالان و افزایش اعتماد به نفس و ….)
به طورکلی بهره گیری بیشتر از ذهن برای انجام امور شخصی و ذهنی
توصیه
خوب است والدین بدانند، از طریق چکاپ‌های مستمر ماهیانه و سالیانه و با مراجعه به کلینیک‌های تخصصی در این زمینه می‌توانند از رشد طبیعی ذهنی و جسمی فرزند خود اطمینان حاصل کنند.
همچنین با افزایش آگاهی خود در زمینه مراحل رشد طبیعی کودک ( از طریق مطالعه از منابع موثق )، می‌توانند هرگونه اختلالی ذهنی و رفتاری را به موقع در فرزند خود تشخیص داده و برای درمان فوری و یا بهبود آن به کاردرمانگر متخصص مراجعه کنند. لازم است بدانید برخی از اختلالات ذکر شده در صورت تشخیص به هنگام قابل درمان بوده و میتوان از پیشرفت آن‌ها جلوگیری کرد.
نکته: در تمام مراحل کاردرمانی شرح جزییات تمرین‌های انجام شده که از سوی متخصص انجام می‌گیرد در کلینیک‌ها و مطب‌های کاردرمانی باید به طور کامل ثبت شده تا در مراحل بعدی درمان مورد استفاده قرار گرفته و روند درمانی و بهبود بیمارمشخص باشد.