حتما تا به حال برای شما هم پیش آمده که هنگام صحبت با یک کودک یا فرد بزرگسالی متوجه لکنت زبان در او شده باشید. یکی از نمونه‌های رایج این مسئله افرادی هستند که در ادای حرف «سین» دچار مشکل هستند. این مورد و مثال‌هایی از این دست درگروه اختلالات گفتاری دسته بندی می‌شوند که به طور حتم راه‌های درمان مخصوص به خود را دارند. با ما همراه باشید تا در این مقاله با راه درمان این نوع اختلالات که گفتار درمانی نامیده می‌شود، بیشتر آشنا شوید.
گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی یا پاتولوژی گفتار و زبان یک روش درمانی است که توانایی فرد را در استفاده از زبان تسهیل می‌کند. این نوع درمان نه تنها در تکلم بلکه در بهبود ارتباط غیر کلامی و نیز بهبود مشکلات بلع نیز بسیار موثر خواهد بود.
گفتنی است روش درمانی مذکور، خدماتی از قبیل ارزیابی میزان اختلال، پیشگیری، آموزش، پشتیبانی و درمان را برای بهبود برقراری ارتباط موثر و نیز بهبود بلع ارائه می‌دهد. این خدمات شامل طیف وسیعی از تکنیک‌ها، متدها و ابزار متفاوت درمانی است که در کلینیک‌ها و مطب‌های تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این درمان که از زیرشاخه‌های علوم پزشکی بوده و در زمره علوم جدید توان بخشی قرار گرفته، می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی فردی و اجتماعی مراجع تا حد زیادی کمک کند. حس رضایتی که معمولاً افراد پس از گفتار درمانی تجربه می‌کنند، باعث می‌شود بتوانند با اعتماد به نفس بیشتری در بین دوستان و یا افراد جامعه حضور پیدا کنند.
لازم به ذکر است از آنجاییکه این نوع درمان در کودکانی که دچار اختلال تکلم هستند بسیار رایج و پرکاربرد است، والدین باید دید بیشتری نسبت به روند رشد طبیعی تکلم و درک موضوعات مختلف از سوی فرزند خود داشته باشند، تا در صورت مشاهده موارد غیر عادی به سرعت روند درمانی فرزند را شروع کنند.
گفتار درمانی برای چه کسانی مفید است؟
گفتار درمانی برای هر فردی که توانایی برقراری ارتباط (به خصوص کلامی) را فارغ از سن ندارد، بسیار مناسب و مفید خواهد بود. این توضیح طیف وسیعی را شامل می‌شود که در ادامه چند نمونه از آن را معرفی خواهیم کرد:
افرادی که دچار مشکل کلامی و تلفظ لغات هستند
افراد دچار لکنت ( بزرگسال و یا کودک)
کودکان اوتیسم
سندرم رت – آسپرگر
اختلالات مخچه ای
پی دی دی PDD- او دی دی ODD
افراد کم توان ذهنی
افراد مبتلا به تندگویی ( کلاترینگ)
بیماران دچار شکاف کام
بیماران دارای اختلالات صوتی
افراد دارای سرطان حنجره
افراد دارای سرطان زبان
بیماران دچار به سرطان گردن
افرادی با مشکلات شنوایی
بیماران دیزارتریک
بیماران دچار اختلال در بلع
بیماران ام اس
بیماران ALS
بیماران دارای مشکلات تنفسی
کودکان با سندروم داون
نوزادان نارس
افرادی که بر اثر تصادف و یا سکته دچار مشکل و صدمه شده‌اند
افرادی که دچار انواع صدمات مغزی ( از جمله سکته، تومور مغزی و….)شده‌اند
کودکان بیش فعال ADHD
افراد دچار تلفظ اشتباه
آسیب‌های ویژه زبانی SLI
افراد دچار تأخیر در صحبت کردن کودکان
افراد دچار اختلال در بلع نوزاد، کودک و..
افراد آسیب دیده از لحاظ شنوایی
افراد دچار اختلالات یادگیری ریاضی
افراد دچار اختلالات دیسکسی (خواندن و نوشتن)
اختلال در برقراری ارتباط
گفتار درمانگر چه کسی است؟
افرادی که در زمینه گفتار درمانی تحصیل کرده‌اند و با تخصص خود ارتباط موثری رابا بیمار جهت برطرف کردن هرگونه اختلال ارتباطی برقرار می‌کنند، گفتار درمانگر نامیده می‌شوند.
این افراد نه تنها به کودکانی که در مدارس استثنایی هستند کمک می‌کنند، بلکه در مدارس معمولی، کلینیک‌ها و مطب‌های خصوصی و دولتی در جهت رفع هر گونه مشکل گفتاری به مراجعین خود در هر سنی آموزش می‌دهند. این افراد در ابتدا با ارزیابی اولیه از مراجع، میزان شدت اختلال را به دست می آورند. پس از آن گفتار درمانگر با مشورت تیمی از متخصصین مانند روانپزشکان متخصص مغز و اعصاب ( متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص کاردرمانی) و حتی افراد نزدیک با بیمار برنامه درمانی را تدوین می‌کند. در آخر نیز این برنامه که با توجه به سن، میزان آسیب و توانایی در هر فرد متفاوت بوده و شامل بازه‌های زمانی کوتاه تا بلند مدت است، اجرا می‌شود.
نتیجه این درمان به طور حتم افزایش قدرت کودک و یا فرد بزرگسال در برقراری ارتباطی هر چه موثر با محیط پیرامون خود و کسب استقلال در انتقال مفهوم صحبت خود به اطرافیان خواهد بود. این افراد به مرور در مدرسه و یا محیط خود موفق تر از قبل شده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا خواهند کرد.
چه زمانی والدین باید به یک گفتاردرمانگر مراجعه کنند؟
به خانواده‌ها توصیه می‌شود در صورت مشاهده هر گونه علایمی (خارج از روند رشد طبیعی کلام) در برقرای ارتباط کودک، هر چه سریعتر موضوع را به یک متخصص گفتار درمانی ارجاع داده تا در کوتاهترین زمان مشکل فرزندشان برطرف شده و از آسیب‌های روحی بیشتر به او جلوگیری شود. برای این منظور کافی است با مطالعه منابع موثق با رشد طبیعی کودک خود در هر سنی کاملاً آشنا شده تا هرگونه ناهماهنگی را سریعاً تشخیص دهند.
البته در حال حاضر در برخی از مدارس کشور این ارزیابی توسط مشاورین مربوطه انجام می‌شود ولی می‌توان در صورت نیاز از کلینیک‌های تخصصی گفتار درمانی معتبر در سراسر کشور در این زمینه هم کمک گرفت.
در ادامه چند نمونه از مواردی که والدین می‌توانند با مشاهده آن اقدام به پیگیری‌های درمانی در خصوص گفتار درمانی کنند ذکر شده است:
کم حرف زدن کودک
دیر زبان باز کردن
بریده بریده و یا با لکنت حرف زدن
تکرار بیش از حد کلمات
تولید صداهای بلند و یا آروم کردن حجم صدا تا حد زیاد
سختی در نوشتن کلمات بر روی کاغذ و یا خواندن کلمات آشنا پس از یادگیری
دوری و یا ترس از صحبت کردن در جمع
عدم توانایی بازی کردن و ضعف در برقراری ارتباط با همسن و سالان
عدم توانایی تلفظ صحیح کلمات ( با توجه به رشد طبیعی سن)
تولید صداهای تو دماغی
کودکان کم شنوا که عمل کاشت حلزون انجام داده‌اند
غیر قابل درک بودن صحبت‌ها برای افراد غریبه و تلاش کردن فرد برای رساندن مفهوم نیت خود ( در واقع مبارزه با کلمات)
کودکان و افراد دچار فلج مغزی که آبریزش دهانی دارند
عدم توانایی قبول شدن در طرح‌های سنجش ابتدایی مدرسه
مشکلات جدی در یادگیری دروسی مانند ریاضی و …
مشاهده تغییر در صداهای تولید شده توسط تارهای صوتی مثل گرفتگی و خش دار شدن صدا
عدم توانایی در مکیدن و بلع در کودک
همچنین باید توجه داشت بسیاری از افراد بزرگسال که در کودکی خود این مشکلات را درمان نکرده‌اند نیز می‌توانند با مراجعه به درمانگر تا حد بسیاری مشکل خود را برطرف سازند. این امر اعتماد به نفس بالایی را در جامعه برای آن‌ها به ارمغان خواهد آورد.